Trauma relacyjna to rodzaj głębokiego urazu psychicznego, który powstaje w wyniku negatywnych doświadczeń z najważniejszymi osobami w naszym życiu, zwykle z rodzicami lub opiekunami w dzieciństwie. To wtedy, gdy osoby, które powinny dawać nam poczucie bezpieczeństwa, są nieobecne emocjonalnie, destrukcyjne lub wręcz krzywdzące, pojawia się uczucie samotności i niepewności, które może zaważyć na całym dalszym życiu. Dziecko, nie rozumiejąc tego, co się dzieje, często bierze na siebie odpowiedzialność za cierpienie, obwiniając się za zachowanie dorosłych, co jest mechanizmem obronnym, sposobem na oswojenie przerażającej rzeczywistości.
Trauma relacyjna a poczucie winy u dziecka
Jednym z najbardziej poruszających opisów tego mechanizmu jest cytat Nancy McWilliams z książki “Opracowanie przypadku w psychoanalizie”:
„Jak wszystkie dzieci wolałeś/wolałaś wierzyć, że dorosły znęca się nad tobą z powodu jakiegoś zła, które w tobie tkwi. Wiara w to dawała ci nadzieję (…) że mógłbyś/mogłabyś dowiedzieć się, co jest z tobą nie tak, zmienić to, a wtedy być może znęcanie się ustałoby. To kurczowe trzymanie się nadziei było lepsze niż stawienie czoła przerażającemu faktowi, że ludzie, od których musiałeś/musiałaś zależeć, nie panowali nad sobą i byli destrukcyjni.”
Dziecko, które jest zależne od opiekunów, w naturalny sposób próbuje znaleźć sens sytuacji. Przyjmowanie winy na siebie to sposób, by mieć nadzieję na zmianę i zachowanie jakiejś kontroli nad sytuacją, nawet jeśli ta nadzieja jest iluzoryczna. Niestety ta strategia pozostawia po sobie ślad w postaci niskiego poczucia własnej wartości i chronicznego poczucia winy, które często towarzyszy osobom z traumą relacyjną przez całe życie.
Skutki traumy relacyjnej w dorosłości
Trauma relacyjna to nie tylko wspomnienia i emocje z dzieciństwa. To rany, które mogą wpływać na funkcjonowanie dorosłego człowieka na wielu poziomach. Osoby z traumą relacyjną często doświadczają:
- Trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji, z powodu braku zaufania i lęku przed odrzuceniem.
- Niskiej samooceny, poczucia, że nie zasługują na miłość czy szacunek.
- Skłonności do samokrytyki i perfekcjonizmu, jako próby nadrabiania „wad”, które rzekomo miały w dzieciństwie.
- Problemy z regulacją emocji – napady lęku, depresja, uczucie wewnętrznego chaosu.
- Izolacji społecznej i poczucia samotności mimo chęci bliskości.
Badania psychologiczne wskazują, że dzieci doświadczające emocjonalnego zaniedbania lub niestabilnych relacji w rodzinie mają wyższe ryzyko zaburzeń lękowych i depresyjnych w dorosłym życiu (np. raport Frontiers in Psychiatry, 2022). Co ważne, trauma relacyjna nie zawsze jest wynikiem jawnej przemocy fizycznej. Często jest to subtelna, przewlekła emocjonalna dezintegracja rodziny.
Trauma relacyjna – Niewidzialna rana
Jednym z największych wyzwań jest to, że trauma relacyjna nie pozostawia widocznych blizn. Na zewnątrz osoba może wyglądać na sukcesywną, uśmiechniętą, a nawet odnoszącą sukcesy. Często to właśnie tzw. „dusze wrażliwe” czy perfekcjoniści skrywają pod maską sukcesu ogromny wewnętrzny ból.
Niektórzy z nich zmagają się z chronicznym poczuciem pustki lub wyczerpania emocjonalnego, które z zewnątrz trudno dostrzec. To dlatego trauma relacyjna bywa przez długi czas niezauważona, a jej konsekwencje rzutują na życie w niemal wszystkich sferach.
Leczenie traumy relacyjnej
Choć trauma relacyjna bywa głęboka i skomplikowana, nie oznacza to, że nie można się z niej wyleczyć. Proces terapii pozwala na zrozumienie mechanizmów, które kiedyś pomagały przetrwać, ale dziś ograniczają rozwój i szczęście.
Podczas terapii można:
- Przepracować negatywne przekonania o sobie i świecie.
- Odbudować poczucie własnej wartości i pewności siebie.
- Nauczyć się zdrowych sposobów wyrażania emocji.
- Otworzyć się na budowanie bezpiecznych, trwałych relacji.
Metody takie jak terapia traumy, terapia schematów, czy podejścia integrujące pracę z ciałem i emocjami dają nadzieję, że nawet najgłębsze rany można złagodzić. To proces wymagający czasu, cierpliwości i wsparcia, ale możliwy do przejścia.
Jak pomóc sobie, gdy nosisz w sobie traumę?
Jeśli podejrzewasz, że Twoje trudności emocjonalne i w relacjach mogą wynikać z traumy relacyjnej, warto:
- Poszukać profesjonalnej pomocy psychoterapeutycznej – terapeuta pomoże Ci bezpiecznie dotrzeć do trudnych emocji.
- Budować świadomość swoich emocji i reakcji – prowadzenie dziennika czy praktyki uważności mogą być pomocne.
- Otaczać się ludźmi, którzy dają poczucie bezpieczeństwa i akceptacji.
- Nie oczekiwać szybkich zmian – proces leczenia traumy to droga, na której ważna jest cierpliwość wobec siebie.
Trauma relacyjna a życie pełne nadziei
Mimo że trauma relacyjna wywiera ogromny wpływ na nasze życie, nie musi być wyrokiem. To, co kiedyś służyło jako mechanizm przetrwania, można przekształcić w siłę. Odwaga, by zajrzeć w swoje wnętrze i poprosić o pomoc, to pierwszy krok ku wolności od bólu.
Zmiana jest możliwa i zaczyna się od Ciebie.