Trauma relacyjna to jedno z najgłębszych i najbardziej wpływowych doświadczeń, które może kształtować psychikę człowieka na całe życie. Jej źródłem są trudne relacje, najczęściej z najbliższymi osobami – rodzicami, opiekunami, partnerami. Osoby, które w dzieciństwie nie doświadczyły bezpiecznej miłości, były ignorowane, odrzucane lub poddawane przemocy, w dorosłości często zmagają się z problemami w budowaniu bliskich relacji. Niepewność, lęk przed odrzuceniem, trudności w zaufaniu innym – to tylko niektóre z konsekwencji traumy relacyjnej, która może prowadzić do powtarzających się schematów w związkach i problemów emocjonalnych.
Czym jest trauma relacyjna?
Trauma relacyjna to rodzaj urazu psychicznego powstałego na skutek zaburzonych relacji międzyludzkich, szczególnie w dzieciństwie. Może być efektem:
- braku emocjonalnej bliskości i wsparcia,
- ignorowania potrzeb dziecka,
- doświadczania odrzucenia, manipulacji lub krytyki,
- wychowywania w domu, gdzie relacje były chłodne, zdystansowane lub pełne napięcia,
- przemocy psychicznej, fizycznej lub zaniedbania.
Osoby z doświadczeniem traumy relacyjnej często mają problem z określeniem swoich granic, unikają bliskości lub wręcz przeciwnie – kurczowo trzymają się relacji, nawet jeśli są one destrukcyjne. Ich potrzeba miłości i akceptacji jest silnie związana z lękiem przed porzuceniem. Może to prowadzić do angażowania się w toksyczne związki.
Trauma relacyjna – Wpływ na dorosłe życie
Dziecięce doświadczenia mają ogromny wpływ na dorosłe funkcjonowanie. Jeśli relacje w okresie dzieciństwa były źródłem stresu i lęku, to w dorosłości organizm może reagować w podobny sposób na bliskość i więzi międzyludzkie.
Najczęstsze konsekwencje traumy relacyjnej to:
- Problemy z nawiązywaniem zdrowych relacji – trudności w zaufaniu innym, unikanie bliskości lub przeciwnie – nadmierna zależność emocjonalna.
- Powtarzające się schematy w związkach – wybieranie partnerów, którzy wzmacniają negatywne doświadczenia z przeszłości.
- Lęk przed odrzuceniem – potrzeba ciągłego potwierdzania uczuć drugiej osoby, nadwrażliwość na sygnały oddalenia.
- Trudności z regulacją emocji – skłonność do nagłych wybuchów złości, niepokoju, smutku lub wycofania się.
- Niskie poczucie własnej wartości – wewnętrzne przekonanie, że „nie zasługuję na miłość”.
- Zaburzenia lękowe i depresyjne – wyniszczające uczucie pustki, braku sensu, ciągłe poczucie zagrożenia.
„Jeśli ktoś nie był w dzieciństwie bezpiecznie kochany, miał poczucie bycia niewidzianym, nieważnym, doświadczył odrzucenia czy przemocy, to niektóre sytuacje w życiu dorosłym mogą łatwo tę dziecięcą strunę potrącać i budzić dawny lęk. Niepewność, czy jest się kochanym.” – prof. Bogdan de Barbaro
Nieświadomość tego, jak przeszłość wpływa na teraźniejszość, sprawia, że osoby dotknięte traumą relacyjną mogą latami funkcjonować w wyniszczających wzorcach zachowań. Świadomość własnych trudności to pierwszy krok do zmiany.
Jak leczyć traumę relacyjną?
Aby przerwać destrukcyjne schematy i nauczyć się budowania zdrowych relacji, konieczne jest doświadczenie tzw. korektywnego doświadczenia emocjonalnego. Jest to sytuacja, w której osoba po raz pierwszy w życiu odczuwa prawdziwą, bezwarunkową akceptację i bezpieczeństwo w relacji. Może to nastąpić zarówno w bliskiej relacji z partnerem lub przyjacielem, jak i podczas psychoterapii.
„Psychoterapeuci uważają, że sama wiedza o tym, co się stało, nie wystarczy. Potrzebne jest jeszcze tak zwane korektywne doświadczenie emocjonalne. Trzeba w życiu dorosłym zaznać, doświadczać tego, że może być inaczej.” – prof. Bogdan de Barbaro
Skuteczne sposoby leczenia traumy relacyjnej
- Psychoterapia indywidualna – zwłaszcza terapie ukierunkowane na leczenie traumy, takie jak terapia schematów, EMDR czy terapia oparta na mentalizacji.
- Terapia par i terapia rodzin – pomocna, jeśli trauma relacyjna wpływa na aktualne związki i dynamikę rodzinną.
- Praca nad wewnętrznym dzieckiem – nauka dawania sobie tego, czego zabrakło w dzieciństwie.
- Świadome budowanie zdrowych relacji – otaczanie się ludźmi, którzy wspierają i pomagają stworzyć nowe doświadczenia bliskości.
- Techniki regulacji emocji – praca nad rozpoznawaniem emocji i ich przyczynami, np. poprzez mindfulness, journaling czy medytację.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie traumy relacyjnej?
Chociaż trauma relacyjna może towarzyszyć przez całe życie, to jej wpływ można znacznie osłabić dzięki odpowiedniej pracy nad sobą i terapii. Kluczowe jest stopniowe budowanie nowych wzorców relacji i rozwijanie samoświadomości. Proces ten wymaga czasu, ale daje realne szanse na życie wolne od ciągłego lęku, frustracji i poczucia odrzucenia.
Osoby, które w dzieciństwie nie doświadczyły wystarczającej miłości i akceptacji, mogą nauczyć się budować zdrowe więzi w dorosłości. Nie jest to łatwa droga, ale dzięki terapii i wsparciu bliskich możliwe jest stworzenie nowych, bezpiecznych relacji, które pomagają przełamać traumatyczne schematy.