Trauma zaniedbania to jedna z najbardziej niedocenianych i niezrozumianych form traumy. W odróżnieniu od traumy związanej z przemocą fizyczną czy emocjonalną, trauma zaniedbania często jest trudniejsza do zidentyfikowania. Dlaczego? Bo jej charakterystyczną cechą jest brak – brak miłości, uwagi, emocjonalnej troski. Psychoterapia traumy wskazuje, że te emocjonalne braki mogą być równie szkodliwe, jak przemoc fizyczna. Jak zauważa Anna Król-Kuczkowska, „trauma to nie tylko złe rzeczy, które się wydarzyły, ale też dobre, które się nie wydarzyły”. To słowa, które zmuszają nas do refleksji nad tym, jak ważne jest dostrzeżenie i zrozumienie zaniedbania, które zbyt często umniejszamy lub wręcz ignorujemy.
Zaniedbanie emocjonalne – co to znaczy?
Zaniedbanie emocjonalne oznacza sytuacje, w których dziecko, mimo że ma zapewnione podstawowe potrzeby takie jak jedzenie, ubrania czy dach nad głową, nie otrzymuje wystarczającego wsparcia emocjonalnego. To uczucie, że nie jest się zauważonym, słyszanym ani rozumianym. Psychoterapia traumy często podkreśla, że zaniedbanie może być bardziej destrukcyjne dla dziecka niż jawne akty przemocy. Dlatego, że jego skutki są subtelne, a jednocześnie głęboko zakorzenione w psychice.
W dorosłym życiu osoby, które doświadczyły zaniedbania w dzieciństwie, mogą borykać się z trudnościami w budowaniu zdrowych, bliskich relacji, mogą odczuwać chroniczne poczucie odrzucenia, izolacji czy braku sensu. Z zewnątrz ich życie może wydawać się normalne. Odnoszą sukcesy zawodowe, mają rodziny, ale wewnętrznie zmagają się z brakiem, którego nie potrafią dokładnie nazwać. Dlatego psychoterapia traumy jest kluczowa w procesie odkrywania tych głęboko skrywanych ran.
Zaniedbanie, które łatwo umniejszyć
Anna Król-Kuczkowska, psychoterapeutka, w swojej książce „Zastosowanie psychoterapii opartej na mentalizacji w psychoterapii par” pisze: „Bo można być zaniedbanym dzieckiem, mając jedzenie na stole, czyste ubrania i dostatnie życie. Bo zaniedbania zazwyczaj nie pamiętamy, trochę jakby 'TO się nie wydarzyło’”. Ten cytat doskonale ilustruje, dlaczego trauma zaniedbania jest tak trudna do zidentyfikowania. Osoby, które jej doświadczyły, często bagatelizują swoje przeżycia, twierdząc, że „nic złego się nie wydarzyło”. Brak świadomych wspomnień związanych z zaniedbaniem sprawia, że łatwo je przeoczyć i nie zauważyć wpływu, jaki miało na dorosłe życie.
Jednak psychoterapia traumy zwraca uwagę, że to, co nie zostało powiedziane, to, czego nie doświadczyliśmy jako dzieci – ciepło, uwaga, miłość – może być równie destrukcyjne, jak jawna przemoc. Zaniedbanie emocjonalne sprawia, że dziecko dorasta w poczuciu braku, nie potrafi wykształcić zdrowych mechanizmów radzenia sobie z emocjami. Bywa, że ma trudności w wyrażaniu swoich potrzeb i budowaniu zaufania do innych.
Trauma, która wpływa na dorosłe życie
Dlaczego trauma zaniedbania jest tak destrukcyjna? Przede wszystkim dlatego, że układ nerwowy dziecka, który rozwija się w dzieciństwie, potrzebuje odpowiednich bodźców – emocjonalnej troski, ciepła, akceptacji – aby prawidłowo funkcjonować. Zaniedbanie powoduje, że dziecko nie rozwija pełnych zdolności do regulacji emocji. To zaś w dorosłym życiu objawia się problemami w relacjach z innymi, trudnościami w zarządzaniu stresem czy chronicznym poczuciem samotności. W związku z tym osoby, które doświadczyły zaniedbania, często nie potrafią odnaleźć spokoju ani w relacjach osobistych, ani w swoim wewnętrznym świecie.
Badania pokazują, że zaniedbanie emocjonalne w dzieciństwie może być równie szkodliwe dla zdrowia psychicznego, co inne formy traumy. Osoby te częściej cierpią na depresję, zaburzenia lękowe, a także mają większe ryzyko rozwoju zaburzeń osobowości. Dlatego tak ważne jest, aby zrozumieć, że trauma to nie tylko przemoc czy gwałtowne wydarzenia. Trauma zaniedbania to również nieobecność – brak troski, uwagi, miłości – które kształtują nasze podejście do świata i do samych siebie.
Psychoterapia traumy jak może pomóc?
Proces uzdrowienia po traumie zaniedbania wymaga zrozumienia, że to, czego nie doświadczyliśmy, może mieć głęboki wpływ na nasze życie. Psychoterapia traumy odgrywa tu kluczową rolę, ponieważ uczy pacjentów rozpoznawać i nazywać swoje emocje. Pomaga budować zdrowe mechanizmy radzenia sobie z nimi. Terapia pozwala zrozumieć, że nawet pozornie „normalne” dzieciństwo mogło kryć w sobie głęboko skrywane emocjonalne zaniedbanie.
Ważne jest, by dostrzec te ciche rany i dać sobie prawo do uzdrowienia. Zrozumienie, że zaniedbanie emocjonalne nie jest czymś, co można bagatelizować, to pierwszy krok na drodze do lepszego życia. W tym procesie nieocenioną rolę odgrywa psychoterapia traumy, która wspiera pacjentów w odkrywaniu i leczeniu tych głęboko ukrytych ran.
Trauma zaniedbania to cichy wróg, który może wpływać na nasze życie, nawet jeśli na pierwszy rzut oka wydaje się, że nic złego się nie wydarzyło. Jednak to, czego nam zabrakło, może być równie bolesne, jak to, co się wydarzyło. Dlatego warto zwrócić uwagę na te niewidoczne braki i podjąć kroki ku uzdrowieniu.