Trauma zaniedbania to jeden z najtrudniejszych do rozpoznania, a jednocześnie najbardziej destrukcyjnych rodzajów urazów psychicznych. Wynika nie z pojedynczego, traumatycznego wydarzenia, ale z długotrwałego braku odpowiedniego wsparcia, miłości i troski w dzieciństwie. Osoby doświadczające zaniedbania często nie zdają sobie sprawy, że ich trudności emocjonalne, lęki czy problemy w relacjach wynikają z bolesnych doświadczeń z przeszłości. Czym dokładnie jest trauma zaniedbania, jakie są jej skutki i jak można sobie z nią poradzić?
Czym jest trauma zaniedbania?
Jak zauważa Bessel van der Kolk w książce “Strach ucieleśniony”, „osoby, które przeżyły traumę, często boją się czuć”, a ich umysł i ciało pozostają w stanie zamrożenia, nawet gdy zagrożenie już minęło.
Trauma zaniedbania to rodzaj traumy relacyjnej, wynikającej z chronicznego braku opieki, miłości i bezpieczeństwa w dzieciństwie. Nie musi być ona związana z przemocą fizyczną. Często dotyczy emocjonalnego opuszczenia, obojętności rodziców czy braku adekwatnej reakcji na potrzeby dziecka.
Daniel J. Siegel w książce Świadome rodzicielstwo zwraca uwagę, że dzieci uczą się regulowania emocji w interakcji z opiekunami. Jeśli dorośli nie odpowiadają na ich potrzeby, maluchy nie rozwijają zdolności do samoregulacji i budowania zdrowych więzi. W dorosłym życiu może to skutkować problemami z samooceną, trudnościami w relacjach czy chronicznym stresem.
Trauma zaniedbania – Objawy
Osoby, które doświadczyły traumy zaniedbania, często nie zdają sobie sprawy, że ich trudności psychiczne mają źródło w dzieciństwie. Typowe objawy obejmują:
- Trudności w nawiązywaniu bliskich relacji – lęk przed odrzuceniem, problemy z zaufaniem i poczucie, że nie zasługują na miłość.
- Nadmierne dostosowywanie się do innych – potrzeba ciągłego zadowalania otoczenia kosztem własnych potrzeb.
- Niskie poczucie własnej wartości – brak wiary w siebie, wewnętrzna krytyka i poczucie, że nigdy nie są „wystarczająco dobrzy”.
- Problemy z regulacją emocji – wybuchy gniewu, nagłe stany lękowe lub emocjonalna pustka.
- Ciągłe napięcie i stres – organizm pozostaje w stanie „walki lub ucieczki”, mimo że zagrożenie już nie istnieje.
- Unikanie emocji i doznań zmysłowych – jak zauważa Bessel van der Kolk, wiele osób z traumą zaniedbania odcina się od własnego ciała, unikając trudnych emocji poprzez jedzenie, alkohol, pracoholizm czy inne uzależnienia.
Trauma zaniedbania – Skutki w dorosłym życiu
Trauma zaniedbania wpływa na wszystkie aspekty życia – od relacji miłosnych po zdrowie psychiczne. Często prowadzi do zaburzeń lękowych, depresji, a nawet problemów zdrowotnych wynikających z chronicznego stresu. W relacjach międzyludzkich może skutkować trudnościami w budowaniu bliskości lub przeciwnie – silnym lękiem przed samotnością i skłonnością do toksycznych relacji.
Osoby, które doświadczyły zaniedbania, mogą także mieć trudności z samoregulacją emocji i często doświadczają poczucia wewnętrznej pustki. Nieświadome wzorce z dzieciństwa przenoszą się na dorosłe życie, utrudniając budowanie zdrowych relacji i osiąganie poczucia spełnienia.
Jak poradzić sobie z traumą zaniedbania?
Praca nad skutkami traumy zaniedbania wymaga czasu, cierpliwości i często wsparcia terapeutycznego. Oto kilka kluczowych kroków:
- Świadomość problemu – zrozumienie, że nasze trudności emocjonalne mogą wynikać z zaniedbania w dzieciństwie, to pierwszy krok do uzdrowienia.
- Psychoterapia – praca z terapeutą pomaga zidentyfikować negatywne wzorce, przepracować trudne emocje i nauczyć się nowych strategii radzenia sobie.
- Budowanie zdrowych relacji – warto otaczać się ludźmi, którzy okazują wsparcie, troskę i akceptację.
- Praca z ciałem – techniki somatyczne, takie jak joga, medytacja czy terapia traumy, mogą pomóc odzyskać kontakt z własnym ciałem i nauczyć się regulować emocje.
- Praktyka współczucia dla siebie – nauka akceptacji i łagodności wobec siebie pomaga w odbudowie poczucia własnej wartości.
Trauma zaniedbania to trudne doświadczenie, które ma długotrwały wpływ na psychikę i relacje międzyludzkie. Choć jej skutki mogą być głęboko zakorzenione, możliwe jest ich przepracowanie i odzyskanie wewnętrznej równowagi. Kluczowe znaczenie ma świadomość własnych emocji, wsparcie bliskich oraz praca nad sobą – czy to poprzez psychoterapię, pracę z ciałem czy rozwijanie samoakceptacji.
Jak zauważa Bessel van der Kolk, przeszłość często żyje w teraźniejszości poprzez nasze emocje i reakcje ciała, ale to my mamy wpływ na to, jak sobie z nią poradzimy. Dbanie o siebie i świadome budowanie zdrowych relacji to pierwszy krok w kierunku uzdrowienia.